Nhật Ký Biển Đông: Bang Giao Vì Lợi Ích Quốc Gia, Không Vì Thương-Ghét
Friday, July 17, 2015
Trong tháng qua, trước, sau và trong chuyến công du Hoa Kỳ của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, gọi là “chuyến viếng thăm lịch sử” đã có rất nhiều bình luận của các nhà quan sát, nghiên cứu, giới chức Hoa Kỳ, Úc, Singapore, Hongkong kể cả các nhà hoạt động chính trị và học giả Việt Nam trong và ngoài nước. Tất cả nhận định, phê bình đều xoay quanh mấy chủ đề:
- Cuộc viếng thăm Hoa Kỳ của ông Nguyễn Phú Trọng và gặp gỡ ông Obama ở Nhà Trắng có ý nghĩa gì?
- Bang giao Việt-Mỹ đi về đâu? Triển vọng của nó như thế nào?
- Ai cần ai hơn? Mỹ cần Việt Nam hơn hay Việt Nam cần Mỹ hơn?
Trong quá nhiều bình luận đó, tôi đặc biệt chú ý tới cuộc phỏng vấn của phóng viên BBC với ông Fred Brown (2) ngày 5/7/2015 nhân kỷ niệm 40 năm bang giao Việt-Mỹ phổ biến trên BBC tiếng Việt. Bài phỏng vấn có đoạn như sau;
BBC: Ông có nghĩ rằng Việt Nam đã học được cách là bạn tốt hay có quan hệ tốt với Hoa Kỳ?
Fred Brown: Vâng tôi nghĩ rằng Việt Nam đã cải thiện nhiều, Bắc Việt Nam, Cộng sản Việt Nam đã tiến một bước dài trong chuyện hiểu được Hoa Kỳ, hiểu những gì Hoa Kỳ có thể làm và có thể không làm. Đây là điểm tích cực. Về phía Mỹ cũng thế. Chúng tôi không có mong đợi quá mức trong quan hệ với Việt Nam. Anh nói rằng đó là nước nhỏ nhưng họ cũng là nước thứ 11 hay 12 về dân số và tôi nghĩ nếu Việt Nam có những chính sách sáng suốt về kinh tế và chính trị trong một thế hệ tới thì Việt Nam có cơ hội trở thành nước lãnh đạo quan trọng ở Đông Nam Á. Tôi nghĩ đây là điều tốt và hợp lý. Nhưng nó cũng đòi hỏi sự hợp tác ở mức cao không chỉ với ASEAN, Hiệp hội các nước Đông Nam Á mà còn với Hàn Quốc, Nhật Bản và hiển nhiên là Trung Quốc, Hoa Kỳ và Liên minh châu Âu. Tôi nghĩ chính sách đa phương của chính phủ Việt Nam hiện nay là sáng suốt thể hiện sự hiểu biết và cần phải tiếp tục.”
Nhận định của ông Brown , dù chỉ là phỏng đoán, nhưng là sự phỏng đoán của một nhà nghiên cứu có trình độ, kinh nghiệm và chắc chắn có quan hệ rộng rãi với các giới chức quyết định về chính sách ngoại giao Hoa Kỳ khiến chúng ta có thể tin cậy được. Nhưng những điều này không phải do ông Brown nói ra chúng ta mới biết. Căn cứ vào những dữ kiện thực tế của lịch sử, địa lý chính trị cũng như những gì đang diễn ra ở Biển Đông, Đông Nam Á và Á Châu chúng ta thấy:
1) Hoa Kỳ chỉ bang giao tức thân thiết với Việt Nam ở mức độ không chọc giận Hoa Lục, tức không có liên minh quân sự cũng như không bán vũ khí sát thương cho Việt Nam như tàu khu trục, máy bay chiến đấu, tên lửa - ngoại trừ tàu tuần tra, thiết bị trinh sát v.v.. Xin nhớ, cho tới thời điểm này Hoa Kỳ chưa có ý định khiêu khích, dồn ép hoặc gây chiến với Trung Quốc mặc dù đã thấy rõ Trung Quốc là kẻ thù tiềm tàng của Hoa Kỳ. Các nhà chiến lược Hoa Kỳ tin tưởng rằng, liên kết nhiều đồng minh, ưu thắng về vũ khí là cách “răn đe hữu hiệu nhất” để không cho Trung Quốc “làm ẩu” chứ không tiến hành chiến tranh tổng lực để tiêu diệt Hoa Lục.
2) Các nhà chiến lược Hoa Kỳ hy vọng Việt Nam sẽ là “điểm tựa” hoặc “cơ sở tiếp vận” hoặc “tiền đồn” cho Hoa Kỳ khi nổ ra chiến tranh với Hoa Lục hoặc ít ra Việt Nam không cản trở kế hoạch “Tái Cân Bằng Lực Lượng” của Hoa Kỳ.
3) Một Việt Nam mạnh lên về hải quân sẽ phần nào giúp cả thế giới chứ không riêng gì Mỹ để bảo vệ tuyến hàng hải quốc tế thông quá Biển Đông cho nên việc Việt Nam mua vũ khí tối tân của Nga như máy bay, khu trục hạm, tàu ngầm, hệ thống hỏa tiễn tối tân phòng thủ bờ biến của Nga không cản trở kế hoạch “Xoay Trục” của Mỹ mà còn giúp cho kế hoạch “Tái Cân Bằng Lực Lượng” của Hoa Kỳ. Một sự ổn định về chính trị lẫn phát triển kinh tế của Việt Nam với sự hiện diện của Mỹ khiến tạo ổn định cho cả vùng Đông Nam Á chứ không riêng gì Đông Dương Việt-Campuchia-Lào. Một sự hợp tác chiến lược hoặc toàn diện hoặc sâu rộng với Nhật Bản, Hàn Quốc, Philippines, Indonesia, Malaysia và cả Liên minh châu Âu cũng là một sự hỗ trợ cho Việt Nam đối đầu với Trung Quốc tại Biển Đông. Những sự hợp tác này đều có lợi cho Hoa Kỳ và không ngăn cản chiến lược của Hoa Kỳ đối phó với Trung Quốc - trước mắt cũng như về lâu về dài.
4) Sự liên kết của Việt Nam và Philippines với Hoa Kỳ khiến sự hiện diện của Hoa Kỳ tại Biển Đông trở nên có chính nghĩa mà không giá nào mua được. Giả sử, Hoa Kỳ xung đột với Việt Nam thì việc Hoa Kỳ trở lại Biển Đông - nơi Hoa Kỳ đã bỏ đi năm 1974 mặc cho Trung Quốc tung hoành - sẽ vô cùng gian nan. Trong bài viết nhan đề “Hoa Kỳ ve vãn Việt Nam, chuẩn bị trải thảm đỏ đón tiếp lãnh tụ đảng cộng sản” (US, wooing Vietnam, readies red carpet for communist chief) do AP phổ biến ngày 5/7/2015, Grant Peck viết, “Việt Nam có thể là mấu chốt trong chiến lược xoay trục về Châu Á của Obama, đang đóng một vai trò quan trọng về địa lý chính trị và kinh tế.” (Vietnam could be a linchpin in Obama's "pivot" toward Asia, playing a strong geopolitical and economic role.)
5) Qua lịch sử 4000 năm, dân tộc Đại Việt đã từng đánh bại mọi cuộc xâm lăng từ phương Bắc mà không cần nhờ cậy vào ngoại bang. Không có Hoa Kỳ, Việt Nam vẫn có thể tự bảo vệ đất nước mình, bằng cớ là cuộc chiến 1979 Việt Nam hoàn toàn tự lực cánh sinh, đâu có nhờ vả vào Hoa Kỳ hay Nga. Nay cuộc khủng hoảng Biển Đông, nếu có sự can dự của Hoa Kỳ thì Việt Nam sẽ tự tin và nhẹ gánh hơn. Nhưng yếu tố quyết định vẫn là sức mạnh riêng của Việt Nam. Nếu Việt Nam sụp đổ thì lập tức Hoa Kỳ phải rút bỏ Phi Luật Tân và quay về cố thủ ở Guam. Có lẽ Mỹ và cả thế giới đều thấy điều này. Khi liên kết với Hoa Kỳ, có thể Việt Nam nhằm tranh thủ thế chính trị, kiếm chế bớt sự hung hăng của Hoa Lục tại Biển Đông, phát triển kinh tế hơn là nhờ vào Hoa Kỳ để xây dựng sức mạnh quân sự. Khác hẳn với Philippines nương tựa vào sức mạnh quân sự của Hoa Kỳ nhưng lại không nhằm phát triển kinh tế hoặc do không phải là trọng tâm hay ưu tiên để Hoa Kỳ và quốc tế đầu tư vào đó.
Do đó trong cuộc mặc cả (deal) này Mỹ có lợi - trước mắt cũng như lâu dài cho nên đó là lý do tại sao Mỹ trải thảm đỏ mời Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tới Nhà Trắng. Tuy nhiên phía Việt Nam cũng có lợi nhưng sẽ gặp muôn vàn khó khăn. Làm thế nào để “đi với Mỹ” mà không tạo mối lo ngại về an ninh cho Trung Quốc và làm tổn thương tới mối liên hệ truyền thống với Nga- một quốc gia cung cấp đầy đủ vũ khí tối tân cho Việt Nam để tự vệ và cũng là chỗ dựa vững chắc về chính trị cho Việt Nam- là chuyện vô cùng nhức đầu. Hiện nay đã có những bài viết từ hai phía Nga và Trung Quốc cảnh báo Việt Nam về mối liên hệ gần gũi với Mỹ.
Các nhà lãnh đạo Việt Nam nhìn thấy viễn tượng đó cho nên họ gọi giai đoạn có tinh lịch sử quyết định này là “cơ hội và thách thức”: Đây là cơ hội cho Việt Nam phát triển và vươn lên về mọi mặt, nhưng cũng là thách thức về khả năng lãnh đạo của Đảng CSVN, và khả năng “đu dây” như thế nào để giữ yên đất nước, đi với Mỹ mà không bị lôi kéo vào cuộc xung đột về quyền lợi sinh tử hay lợi ích cốt lõi của các đại cường. Chúng ta hãy xem Tướng Nguyễn Chí Vịnh- người chịu trách nhiệm về sách lược quốc phòng của Việt Nam trả lời cuộc phỏng vấn của VnExpress:
Phóng viên VnExpress: “ Nếu nói một cách cô đọng nhất về nguyên tắc trong quan hệ quốc phòng Việt - Mỹ, ông sẽ nói gì?
Tướng Nguyễn Chí Vịnh: “Nguyên tắc trong quan hệ Việt-Mỹ (cũng như đối với tất cả các nước khác) là tôn trọng độc lập, tự chủ, chủ quyền lãnh thổ, tôn trọng chế độ chính trị, lợi ích của nhau, bình đẳng cùng có lợi, và mối quan hệ ấy không gây phương hại, không gây quan ngại cho bất kỳ một quốc gia nào. Hơn thế mối quan hệ đó sẽ đóng góp cho hòa bình, ổn định của khu vực Châu Á - Thái Bình Dương. Nguyên tắc này đã được nhấn mạnh trong bản ghi nhớ 2011. Bộ trưởng Phùng Quang Thanh và người đồng cấp Mỹ Ashton Carter cũng đã mạnh mẽ khẳng định lại nguyên tắc này khi ký tuyên bố về tầm nhìn quốc phòng Việt - Mỹ vừa qua.”
Phân tích lời tuyên bố của Tướng Nguyễn Chí Vịnh chúng ta thấy có hai vế:
Vế thứ nhất: “Nguyên tắc trong quan hệ Việt-Mỹ (cũng như đối với tất cả các nước khác) là tôn trọng độc lập, tự chủ, chủ quyền lãnh thổ, tôn trọng chế độ chính trị, lợi ích của nhau, bình đẳng cùng có lợi, và mối quan hệ ấy không gây phương hại, không gây quan ngại cho bất kỳ một quốc gia nào.” Theo vế này, mối quan hệ Việt-Mỹ chỉ có lợi cho Việt Nam, không có lợi cho Hoa Kỳ.
Vế thứ hai: “Hơn thế mối quan hệ đó sẽ đóng góp cho hòa bình, ổn định của khu vực Châu Á - Thái Bình Dương.” Theo vế này thì vai trò của Hoa Kỳ rất quan trọng và được Việt Nam trân trọng, vun đắp trong việc Hoa Kỳ bảo vệ hòa bình và ổn định của khu vực Châu Á Thái Bình Dương. Như thế quan hệ Việt-Mỹ có lợi cho Hoa Kỳ.
Tại sao trong mối bang giao vừa có lợi, lại vừa không có lợi? Bộ các nhà chiến lược Hoa Kỳ điên khùng hết rồi sao? Xin thưa, mối liên hệ vô cùng phức tạp giữa Mỹ và Việt Nam sự thực nó là như vậy. Vào thời điểm này thì nó là như vậy như Ô. Fred Brown nói,“Chúng tôi không có mong đợi quá mức trong quan hệ với Việt Nam.” Còn dăm ba năm nữa nó tiến triển ra sao: Mỹ lợi 70%, Việt Nam lợi 30% hoặc Mỹ lợi 30% Việt Nam lợi 70% hoặc Mỹ ăn hết, Việt trắng tay hoặc Mỹ trắng tay, Việt ăn hết, hoặc mối liên hệ nhạt dần rồi chấm dứt khi Trung Quốc hòa dịu với Việt Nam…thì chỉ có Trời mới biết được. Sách lược đối ngoại phải căn cứ vào thực trạng, tức là điều kiện của cả hai bên, ngay bây giờ và nơi đây (here now) rồi tùy theo tình hình mà ứng phó. Xin nhớ cho Mỹ là một siêu cường, ngoại trừ thời kỳ nô lệ Thực Dân Anh, chưa bao giờ thấy Mỹ phải thương thảo trên thế lép và bất lợi cả. Mỹ chỉ “ăn” người ta chứ đừng hòng ai “ăn” được Mỹ, ngoại trừ Mỹ cố tình nhượng bộ cho lợi ích lâu dài. Mà lợi ích lâu dài ở đây theo Ô. Fred Brown, “Trung Quốc luôn là yếu tố quan trọng trong chính sách ngoại giao của Hoa Kỳ và Việt Nam hiểu điều đó.”
Nhìn vào bối cảnh chính trị thế giới ngày hôm nay, Việt lẫn Mỹ đều muốn để lại sau lưng quá khứ và nhìn về tương lai. Nếu Mỹ cứ sống mãi với quá khứ, thương-ghét hoặc lý tưởng thì không thể có liên minh Mỹ-Nhật và Mỹ- Đức hoặc Mỹ-Anh. Ở bất cứ nơi đâu, dù cá nhân hay quốc gia, nếu có lợi cho cả hai bên hoặc có chung kẻ thù trước mắt thì có thân thiện, có bang giao, liên kết, xa hơn là đồng minh. “Mối tình” Việt-Mỹ bây giờ cũng thế và nó được thi vị hóa bằng hai câu Kiều mà Phó Tổng Thống Joe Biden đã đọc trong dạ tiệc khoản đãi Ô. Trọng:
Trời còn để có hôm nay - Thank heaven we are here today.
Tan sương đầu ngõ vén mây giữa trời - To see the sun through parting fog and clouds.
Nhờ Trời đây tức là nhờ Ông Trung Quốc mà chúng ta mới có cuộc gặp gỡ này. Bao mây mù hận thù của 40 năm đã tan và mặt trời ló dạng báo hiệu những ngày tươi sáng.
Do đó, phát triển thương mại mà Mỹ nêu ra chỉ là cái vỏ bề ngoài, bởi vì thị trường tiêu thụ của Việt Nam sao bằng Trung Quốc (1.3 tỉ), Ấn Độ (1.2 tỷ), Indonesia (248 triệu), Brazil (199 triệu), Mexico (106 triệu). Do đó cái lõi ở bên trong chính là mối nguy trước mắt và lâu dài mà Tướng Dempsey đã chỉ ra: Nga và Hoa Lục là hai kẻ thù tiềm tàng của Mỹ, tuy nguy cơ chiến tranh còn thấp nhưng mỗi lúc mỗi gia tăng.
Tôn Ngô Binh Pháp dạy rằng, nếu muốn phòng thủ hay tấn công một đại cường, mà bên cạnh đại cường có một nước nhỏ thì bằng mọi cách phải đánh chiếm nước nhỏ đó hoặc biến nước nhỏ đó thành đồng minh với mình để làm “thế ỷ dốc” hoặc “mũi nhọn” tấn công hoặc trở thành “tiền đồn” che chở cho mình. Việt Nam đang là nước nhỏ mà Hoa Kỳ rất cần để đối phó với Trung Quốc. Nếu đạt được mục đích này thì vào TPP, đầu tư, trợ giúp…là cái giá quá “hời” đối với Hoa Kỳ. Khi an nguy của đất nước được đặt lên hàng đầu thì mọi nghi thức, thủ tục ngoại giao, nguyên tắc và lý tưởng sẽ “đi chỗ khác chơi”. Tất cả phải dành cho sự sống còn.
Còn đối với Việt Nam đang phải đối đầu với một cường địch như Trung Quốc thì thà có sách lược liên kết với Mỹ còn hơn không có sách lược nào và ngồi đó chờ chết. Khi Tào Tháo đem 800,000 quân tới sát nách mà đám hủ nho ở Giang Đông vẫn còn bình luận văn chương, “tầm chương trích cú” khua môi múa mỏ… mà không có một kế sách cứu nước thì Giang Đông chết tới nơi rồi. Liên minh Ngô (Mỹ) - Thục (Việt) là giải pháp duy nhất để đối đầu với Tào Tháo (Hoa Lục). Khi đất nước lâm vào thế “ngàn cân treo sợi tóc” thì phải có các nhà lãnh đạo chính trị quả cảm, quyết liệt, dứt khoát như Tể Tướng Lữ Gia hay Thái sư Trần Thủ Độ. Trong nghệ thuật giữ nước, không mưu tính và bàn luận tới nơi tới chốn là hồ đồ, nông nổi. Nhưng bàn luận nhiều quá thì đi tới do dự không quyết đoán. Địch tới nhà mà còn do dự, không quyết đoán là mất nước. Có sách lược hay rồi thì quyết tâm thi hành rồi từ từ chấn chỉnh. Đầu óc “kinh bang tế thế” từ cổ chí kim cũng chỉ như vậy thôi.
Nói tóm lại, bang giao Việt-Mỹ bây giờ là như thế. Nó không giống như liên minh Mỹ-NATO hay Mỹ-Nhật Bản hay Mỹ- Philippines. Nhưng năm, ba năm nữa nó như thế nào chi chưa ai biết được. Nhưng dù Hoa Kỳ có mạnh tới đâu đi nữa, yếu tố quyết định thay đổi cục diện thế giới cũng như Á Châu vẫn là Trung Quốc.
Tags:
Biển Đông
Comments[ 0 ]
Post a Comment