Tàu khu trục Mỹ USS Lassen (phải) trong một cuộc tập trận hồi tháng 3/2015. Ảnh: Reuters.
Phản ứng của ASEANTuy nhiên, với Mỹ, xoay trục không phải là gánh mọi sức ép và nghĩa vụ trong một khu vực chồng chéo và đa dạng về lợi ích. Mục tiêu chính của Washington là khuyến khích các nước khác có những tiếng nói mạnh mẽ hơn, cùng với những hành động quyết đoán hơn. Australia, Nhật Bản và cả Ấn Độ cũng đã tỏ ý sẽ tham gia tuần tra chung ở Biển Đông.Ý tưởng về một “lực lượng gìn giữ hoà bình chung” của ASEAN đã được Malaysia đề xuất từ đầu năm 2015. Sáng kiến này được Bộ trưởng Quốc phòng Malaysia đưa ra trước chuyến thăm tới Việt Nam.Indonesia, Malaysia và Singapore cũng từng đề cập đến khả năng tuần tra chung tại Biển Đông, nhưng với mục đích chính là chống cướp biển, chứ không phải là khẳng định tự do hàng hải. Hoạt động này có thể được mở rộng với sự tham gia của cả Thái Lan và Việt Nam dựa trên Sáng kiến An ninh Eo biển Malacca (MSSI).Sau các hoạt động tuần tra của hai tàu chiến Mỹ, Philippines có mong muốn tham gia các hoạt động tuần tra chung trên Biển Đông. Việt Nam “tôn trọng quyền đi lại vô hại trong lãnh hải” được thực hiện phù hợp với pháp luật quốc tế có liên quan, nhưng vẫn bỏ ngỏ khả năng tuần tra chung với Mỹ.Trên thực tế, các hoạt động tuần tra chung cả trên biển và trên không nếu muốn thành hiện thực cần phải vượt qua một số rào cản chính trị. Khó khăn nhất là xác định mục tiêu chung của tuần tra là gì trong bối cảnh ASEAN còn nhiều chia rẽ. Các rào cản về kỹ thuật chỉ là những khó khăn thứ yếu.Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng, trước mắt cũng không cần phải có qua nhiều nước trong ASEAN tham gia mà chỉ cần Mỹ, cùng một số nước khác như Nhật Bản và các nước có tranh chấp căng thẳng nhất tại Biển Đông như một “nhóm tiên phong”. Nhóm các nước này trước hết cùng theo đuổi một mục tiêu chung về mặt lợi ích: đảm bảo tự do hàng hải và hạn chế khả năng bành trướng của Trung Quốc tại Biển Đông.Sự ra đời của một nhóm tiên phong tuần tra chung mang lại ba hàm ý căn bản: (1) các nước đảm bảo được quyền tự do đi lại của mình theo như luật quốc tế quy định, phá lập luận chủ quyền của Trung Quốc; (2) cân bằng với áp lực hiện diện mà các lực lượng Trung Quốc đang áp đặt lên các vùng biển chủ quyền; và (3) cho thấy một sự đoàn kết quốc tế cần thiết trong nỗ lực chống lại sức mạnh áp đặt một cách đơn phương của Trung Quốc.Mỹ đang khởi động một cuộc chơi mới đa phương diện hơn. Điều này đặt các nước nhỏ vào tư thế phải chủ động biến hoá cho phù hợp trong từng hoàn cảnh và điều kiện mới.Một số phân tích cho thấy, để tạo hiệu quả thiết thực và tránh gia tăng căng thẳng, một sáng kiến tuần tra chung có thể sẽ phải lưu ý:Thứ nhất, các lực lượng tham gia tuần tra nên là các lực lượng tuần duyên bán quân sự. Mỹ cũng đã có một lực lượng tuần duyên nhỏ đồn trú tại Guam.Thứ hai, có thể thiết kế hai nhóm tuần tra khác nhau, một là các nước có liên quan trực tiếp tới tranh chấp sẽ đóng vai trò cùng nhau tuần tra tại các khu vực bên trong lõi tranh chấp ở Hoàng Sa hay Trường Sa. Trong khi các nước lớn như Mỹ hay Nhật Bản tuần tra vòng ngoài và hỗ trợ kết hợp các thông tin tình báo và giám sát trên không.Thứ ba, mọi thông tin liên quan tới các hoạt động tuần tra phải được công khai trước, trong và sau các chiến dịch nhằm thể hiện sự minh bạch theo đúng thông lệ. Minh bạch giúp tránh được các chỉ trích không đáng có và gia tăng niềm tin vào các hoạt động đảm bảo chủ quyền và quyền tự do đi lại. Điều này sẽ là đối ngược lại với các hoạt động khẳng định chủ quyền “lén lút” của Trung Quốc.Nguyễn Thế Phương, Nghiên cứu viên cộng tác thuộc Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế (SCIS), Đại học KHXH&NV, ĐHQG TP. HCM.
Comments[ 0 ]
Post a Comment