Chính phủ Abe liên tiếp có các hành động nhằm xác lại uy thế của Tokyo đặc biệt trong tranh chấp chủ quyền biển đảo với Trung Quốc.

Năm 2012, chính phủ của thủ tướng Yoshihiko Noda bị chỉ trích vì để Trung Quốc lấn lướt trong tranh chấp chủ quyền Senkaku/Điếu Ngư. Giới phân tích nhận định, nhân tố quan trọng giúp đảng Dân chủ Tự do trở lại cầm quyền là chính sách cứng rắn với Trung Quốc đã khơi dậy chủ nghĩa dân tộc ở Nhật Bản.

                 
                                  Máy bay chiến đấu F-15 của Nhật Bản

Không đầy hai tuần sau khi nhậm chức, chính phủ cánh hữu Nhật Bản đã có ba động thái xác định uy thế đại cường của Tokyo : Gia tăng ngân sách quốc phòng, trực tiếp cảnh báo Trung Quốc chấm dứt hành động xâm phạm chủ quyền biển đảo, tập trung kế hoạch phát huy sức mạnh kinh tế sau nhiều năm trì trệ với một chương trình đầu tư gần 150 tỷ đô la canh tân hạ tầng cơ sở, phòng ngừa thiên tai và tái cầu trúc hệ thống công nghiệp và kỹ thuật.

Trong 10 năm qua, Trung Quốc liên tục tăng cường vũ trang với ngân sách quốc phòng tăng gấp đôi, tuyên bố tham vọng trở thành “cường quốc biển” và gần đây, đưa lực lượng tàu hải giám, vừa được bổ sung hơn một chục chiến hạm cải trang, uy hiếp và xâm phạm và tranh giành chủ quyền với bốn quốc gia Đông Nam Á ở Biển Đông và Nhật Bản ở Hoa Đông.

“Nhất cử nhất động” của chính quyền và dân chúng Nhật Bản đều bị Trung Quốc đáp trả đa số bằng các biện pháp kinh tế. Khi tàu đánh cá Trung Quốc khiêu khích xung đột với tuần duyên Nhật Bản vào năm 2010 thì doanh nghiệp Trung Quốc giảm sản xuất đất hiếm và hải quan Trung Quốc đột nhiên làm việc “chậm lại” khiến nền công nghiệp điện tử của Nhật Bản gặp khó khăn vì thiếu kim loại thiết yếu .

Khi một toán người Nhật đổ bộ lên Senkaku mà Trung Quốc gọi là Điếu ngư hồi giữa năm ngoái thì tại Trung Quốc xảy ra hàng loạt cuộc biểu tình gọi là “tự phát” tấn công sứ quán Nhật, nhân viên ngoại giao, kiều dân và cơ sở thương mại Nhật Bản, tẩy chay hàng Nhật. Trong bốn tháng gần đây, hơn 20 lần Trung Quốc cho tàu hải giám xâm nhập lãnh hải Senkaku. Cuối tháng , lần đầu tiên máy bay Trung Quốc xâm phạm không phận.

Trong thời gian này, thái độ của Tokyo mang sắc thái khiêm tốn dường như do mặc cảm quá khứ quân phiệt và bị trói buộc qua bản Hiến pháp hiếu hòa. Tuy nhiên, giai đoạn này có lẽ đã không còn nữa. Nhật Bản với đảng Dân chủ Tự do trở lại chính quyền hôm 26/12/2012, bắt đầu có thái độ cứng rắn, cảnh báo Bắc Kinh phải thận trọng.

Ngày 08/01, Tokyo có ba động thái theo cùng một hướng khẳng định nội lực của xứ hoa anh đào: Tăng ngân sách quân sự để canh tân trang thiết bị , tăng cường lục quân, triệu đại sứ Trung Quốc lên bộ ngoại giao với lời cảnh báo nghiêm khắc “chấm dứt hành động xâm lấn chủ quyền bằng máy bay và tàu thủy”. Cùng lúc, Tokyo thông báo một kế hoạch chấn hưng kinh tế gần 150 tỷ đôla nhưng theo báo Nikkei, thực tế có thể lên đến 200 tỷ.

Một quyết định khác cũng mang ý nghĩa quan trọng. Hai nhật báo lớn của Nhật Bản Ashahi và Yomiuri đồng thời đưa tin, Thủ tướng Shinzo Abe sẽ dành chuyến công du đầu tiên đi thăm ba nước Đông Nam Á là Indonesia, Thái Lan và Việt Nam trong tháng này thay vì sang Mỹ như đã dự kiến.

Dù Tokyo lý giải như thế nào, do Tổng thống Obama bận cải tổ nội các hay “khó khăn sắp xếp chương trình thăm viếng” thì quyết định chọn Đông Nam Á để đi thăm đầu tiên, là một chiến thuật ngoại giao khéo léo: vừa xác định Nhật Bản là một cường quốc đáng tin cậy cho các quốc gia nhỏ đang lo sợ thế lực bành trướng của Trung Quốc vừa chứng tỏ tinh thần tự cường của Tokyo mà Bắc Kinh phải dè chừng.

Hiện tại, Ngoại trưởng Nhật Fumio Kishida đang có chuyến thăm hai ngày tới Philippines, trong chuyến công du nước ngoài đầu tiên của ông kể từ khi nhậm chức. Cả Philippines và Nhật Bản đều tham gia vào các tranh chấp lãnh thổ riêng biệt với Trung Quốc. Dự kiến trong chuyến công du này hai bên sẽ thảo luận về kế hoạch mua 10 tàu tuần duyên Nhật Bản của Philippines.

Sau Philippines, ông Kishida sẽ tới thăm Singapore, Brunei và Australia. Theo một số báo địa phương, tân Thủ tướng Nhật Shinzo Abe dự kiến cũng chọn Đông Nam Á thay vì Mỹ làm điểm công du nước ngoài đầu tiên kể từ khi nhậm chức.

Thái độ của chính quyền Nhật Bản và Trung Quốc được hãng tin Asia News so sánh: Shinzo Abe không khoan nhượng trên quần đảo Senkaku nhưng chủ trương thiết lập quan hệ xây dựng với Trung Quốc. Trong khi đó thì Trung Quốc dường như không muốn giải quyết xung khắc bằng giải pháp ôn hòa. Bắc Kinh còn viện dẫn “khoa học” trong một tập hồ sơ dày 11 trang đưa lên Liên Hiệp Quốc khẳng định khu vực tranh chấp, nơi đáy biển có nhiều tài nguyên, là thuộc thềm lục địa của Trung Quốc.

Học viện chính trị xã hội ở Bắc Kinh, cơ quan tư vấn của chính phủ Trung Quốc, trong một bản phúc trình hồi cuối năm 2012, dự báo không tránh khỏi một cuộc xung đột vũ trang tại Hoa Đông./.

V.V - Tổ Quốc